Hoạt hình Nhật Bản đã đi một chặng đường dài 100 năm hình thành và phát triển. Và khi nhắc đến hoạt hình Nhật Bản, người ta sẽ nhớ ngay đến cái tên anime, một thuật ngữ riêng chỉ dành cho những bộ phim của người Nhật và do người Nhật thực hiện. Trải qua hành trình 100 năm, giờ đây phim hoạt hình Nhật Bản đã có một chỗ đứng vững chắc trong lòng người hâm mộ bên cạnh những tên tuổi lớn của thế giới. Từ khi ra đời đến nay đã có rất nhiều bộ phim hoạt hình được giới thiệu và để lại dư âm lớn đối với người xem. Cùng điểm qua một số bộ phim hoạt hình đỉnh cao của người Nhật để thấy anime đã phát triển lớn mạnh và có những thay đổi như thế nào sau 100 năm. Grave of Fireflies (Takahata Isao, 1988) Grave of Fireflies hay còn gọi là Mộ đom đóm là một bộ phim hoạt hình đến từ hãng Ghibl do đạo diễn Takahata Isao thực hiện. Bộ phim dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Nosaka Akiyuki. Tiểu thuyết này vốn được tác giả viết dưới dạng bán tự truyện như một lời xin lỗi gửi đến người em gái của mình. Mộ đom đóm phản ánh phần nào sự tàn khốc và đau thương của nước Nhật giai đoạn cuối Thế chiến thứ hai. Seita và Setsuko là hai anh em trong câu chuyện của Mộ đom đóm. Cuộc sống hai anh em gặp nhiều bi thương khi mẹ qua đời tại nơi thành phố đã từng hứng chịu hàng nghìn quả bom của quân đội Mỹ. Sau đó, hai anh em chuyển đến Nishinomiya sống cùng với dì một thời gian trước khi rời đi và sống tại một căn hầm trú bom nhỏ bị bỏ hoang gần cái hồ cách nhà chúng khi ở cùng mẹ không xa. Cuộc sống của hai đứa nhỏ trôi qua từng ngày với những bữa ăn là những thứ chúng kiếm được như rau hay bất cứ thức ăn nào có thể kiếm được, thậm chí là ăn cắp. Tuy nhiên, đến cuối cùng, cái chết vì đau đớn và đói rét của Seita là kết thúc của câu chuyện. Một kết thúc buồn đã lấy đi khá nhiều nước mắt của người xem. Không những vậy những cảnh quay nhẹ nhàng khiến cho người xem chìm vào dòng chảy của cuộc sống nước Nhật lúc bấy giờ, làm họ đồng cảm với những gì mà nhân vật chính phải đối mặt. Các nhà phê bình phim cho rằng Mộ đom đóm chính là một trong những bộ phim phản chiến mạnh mẽ nhất. Đặc biệt, nhà nghiên cứu lịch sử hoạt hình Ernest Rister đã nhận xét “Đây là bộ phim hoạt hình nhân văn nhất mà tôi được xem. Spirited Away (Miyazaki Hayao, 2001) Nhắc đến hoạt hình Nhật Bản, chắc hẳn Spirited Away là một cái tên được nhớ đến nhiều nhất. Bởi, Spirited Away chính là bộ phim hoạt hình đã đưa anime Nhật vươn ra thế giới, tạo một cú hích mạnh cho sự phát triển của anime trong ngành công nghiệp phim hoạt hình. Spirited Away được khán giả Việt biết đến với tên gọi Cuộc phiêu lưu của Chihiro vào vùng đất linh hồn. Đây là một tác phẩm hoạt hình do hãng Ghibli sản xuất và đạo diễn bởi nhà làm phim hoạt hình kỳ cựu Hayao Miyazaki. Với việc giành được giải Oscar năm 2003 cho Phim hoạt hình hay nhất, Spirited Away thật sự đã khiến nhiều hãng hoạt hình trên thế giới ngạc nhiên với thành công này. Một hãng phim hoạt hình nhỏ như Ghibli lúc bấy giờ có thể đánh bại được Disney, Pixar để giành giải thưởng cao nhất ở hạng mục phim hoạt hình trong lễ trao giải danh giá của điện ảnh thế giới. Không những vậy, giai đoạn tiền Oscar, Spirited Away cũng giành được khá nhiều giải thưởng uy tín. Đặc biệt, Spirited Away đã trở thành bộ phim hoạt hình nội địa ăn khách nhất tại Nhật Bản mà chưa một bộ phim nào có thể soán ngôi. Spirited Away gửi gắm những bài học giá trị sâu sắc đến giới trẻ về ô nhiễm môi trường, sự bóc lột sức lao động, xâm phạm trẻ em và hơn hết là lòng hiếu thảo, tình người của các nhân vật trong phim. Bộ phim không chỉ đưa Ghibli trở thành một trong những hãng sản xuất phim hoạt hình nổi tiếng thế giới mà còn góp phần đưa anime lan rộng trên thế giới. Howl’s Moving Castle (Hayao Miyazaki, 2004) Howl’s Moving Castle hay Tòa lâu đài di động của Howl là bộ phim hoạt hình tiếp theo mà Hayao Miyazaki thực hiện sau Spirited Away. Bộ phim được thực hiện dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Diana Wynne Jones. Howl’s Moving Castle nói về cô nàng Sophie và cuộc gặp gỡ vô tình với phù thủy Howl’s đã mở ra nhiều câu chuyện thú vị khác. Bộ phim được đánh giá là một trong những phim hoạt hình có nét vẽ đẹp nhất của Ghibli. Tuy vậy, Howl’s Moving Castle vẫn không thể đánh bại được thành tích mà Spirited Away đã đạt được, dù nhận được đề cử Oscar năm 2006. Song, những thành công mà Howl’s Moving Castle đã làm được không thể chối bỏ như doanh thu đạt được là 231,7 triệu USD trên toàn thế giới và trở thành một trong những phim thương mại Nhật thành công nhất trong lịch sử. Không dừng lại ở đó, bộ phim còn được đạo diễn Pete Docter của Pixar chuyển thể sang tiếng Anh và công chiếu tại Bắc Mỹ. 5 Centimeters Per Second (Makoto Shinkai, 2007) 5 Centimeters Per Second là một bộ phim hoạt hình đến từ hãng phim CoMix Wave và do đạo
100 năm đã trải qua. 100 năm trong một chặng đường dài hình thành và phát triển của hoạt hình Nhật Bản. 100 năm để đưa anime trở thành một trong những nét văn hóa đặc trưng của người Nhật. Ngay từ khi xuất hiện vào năm 1917, anime đã mang đến một dự cảm về sự tác động mạnh mẽ trên bản đồ hoạt hình thế giới. 100 năm hoạt hình Nhật Bản – Một sức hút riêng từ Anime Anime là từ mượn của tiếng Anh từ chữ animation có nghĩa là phim hoạt hình. Anime được dùng để chỉ các bộ phim hoạt hình sản xuất theo vẽ tay hoặc vẽ máy và mang phong cách Nhật Bản. Vào những năm đầu thế kỷ XX, các nhà làm phim Nhật Bản tiến hành thử nghiệm các kỹ thuật hoạt hình đang được phát triển tiên phong tại Pháp, Đức, Mỹ, Nga, đánh dấu cho sự khởi đầu của hoạt hình Nhật Bản. Tiếp nối quá trình sản xuất đặc trưng của hoạt hình thế giới, quy trình làm phim hoạt hình anime bao gồm storyboard, lồng tiếng, thiết kế nhân vật,… Giai đoạn khởi tạo Một trích đoạn trong Namakura Gatana, được xem là bộ phim hoạt hình đầu tiên của anime Năm 1917 hẳn là một năm đáng ghi nhớ của hoạt hình Nhật Bản khi tác phẩm Namakura Gatana có thời lượng hai phút của họa sĩ Kouchi Junichi được trình chiếu công khai. Tác phẩm xoay quanh một samurai ngốc nghếc đã mua phải thanh kiếm có lưỡi cùn. Anh chàng phải vượt qua rất nhiều thử thách để đổi lại thanh kiếm tinh xảo khác. Tuy nhiên, nhiều ghi chép cho rằng bộ phim hoạt hình Nhật Bản xuất hiện sớm nhất là Katsudo Shashin, một tác phẩm không công khai do một tác giả vô danh thực hiện. Đó thực chất chỉ là một đoạn clip ngắn về hình ảnh một cậu bé mặc đồ thủy thủ đang viết lại tựa đề phim trên chiếc bảng. Katsudo Shashin, tác phẩm chưa xác định được tác giả Trải qua thời gian dài hình thành và khẳng định vị trí trong nước, anime đã có thể vượt ra khỏi phạm vi xứ anh đào khi bộ phim hoạt hình Momotaro (Cậu Bé Quả Đào) phổ biến rộng rãi trên quốc tế. Tác phẩm dựa trên một câu chuyện cổ tích dân gian về hai ông bà lão đã nhặt được một quả đào ở suối. Khi đem về nhà bổ ra thì có một cậu bé chui từ trong đào ra, lớn nhanh như thổi và trở thành một vị tướng nổi danh tại Nhật. Momotaro do họa sĩ Kitayama Seitaro phát triển và Seo Mitsuyu làm đạo diễn. Momotaro phổ biến rộng rãi trên quốc tế Tuy vậy, hoạt hình Nhật Bản vẫn chưa thể tìm ra con đường để trở thành loại hình giải trí được yêu thích. Giữa lúc đó, Tezuka Osamu xuất hiện như một nhà tiên phong cho ngành hoạt hình Nhật Bản. Từ một họa sĩ manga với nhiều bộ truyện xuất sắc, Tezuka Osamu bước sang lĩnh vực hoạt họa để góp phần đưa anime trở thành một loại hình giải trí được yêu thích tại Nhật Bản và truyền cảm hứng cho các họa sĩ kế thừa. Giai đoạn phát triển bùng nổ Thành công của phim hoạt hình dài Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn do Walt Disney sản xuất đã ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều họa sĩ hoạt họa Nhật Bản, trong đó có Tezuka. Ở thời điểm đội ngũ hoạt họa chưa có nhiều kinh nghiệm, ông đã tìm cách mô phỏng lại và giản lược hóa nhiều kỹ thuật hoạt hình của Walt Disney nhằm giảm bớt chi phí và giới hạn số khung trong quá trình sản xuất. Thành quả đầu tiên mà Tezuka và ekip của ông thực hiện là bộ phim Three Tales phát sóng vào năm 1960, là anime đầu tiên được trình chiếu trên sóng truyền hình. Đồng thời đưa đến sự ra đời của loạt anime dài tập đầu tiên là Otogi Manga Calendar phát sóng từ 1961-1964 trên truyền hình. Một phần trong Three Tales, anime đầu tiên trình chiếu trên truyền hình Từ những năm 1980, anime bắt đầu được đón nhận nhiều hơn tại Nhật Bản. Đi cùng với sự phát triển bùng nổ của anime là sự lớn mạnh và lan tỏa của manga trong và ngoài nước. Manga đạt đến đỉnh cao trong thập niên 80 và 90, trở thành tiền đề cho anime phát triển. Những bộ manga ăn khách khi được chuyển thể thành anime đã tạo ra một làn sóng mạnh mẽ và đưa anime đến gần hơn với công chúng. Sau một vài phiên bản anime chuyển thể từ manga, anime đã nhận được nhiều sự đón nhận tại thị trường nước ngoài. Vươn ra thế giới Anime từ những năm 1990 đã thực sự lan rộng ra thế giới và nhận được nhiều sự chú ý khi bước sang thế kỷ 21. Sau Tezuka, Miyazaki Hayao chính là huyền thoại tiếp theo của hoạt hình Nhật Bản khi bộ phim Spirited Away của xưởng hoạt hình Ghibi do ông làm đạo diễn đã nhận được nhiều phản hồi tích cực cùng giải thưởng danh giá: Giải Gấu Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Berlin, giải Oscar cho Phim hoạt hình hay nhất tại Oscar 75 năm 2003. Spirited Away, tác phẩm đưa anime Nhật vươn ra thế giới Thành công của Spirited Away càng chứng minh cho hoạt hình thế giới thấy anime không phải là một đối thủ đơn giản. Bên cạnh đó, Miyazaki và Ghibli đã góp phần không nhỏ đưa anime Nhật Bản du nhập vào thị hiếu của công chúng thế giới, khẳng định anime là một loại hình giải trí ăn khách tại Nhật Bản, một thứ nghệ
