Hoạt hình Nhật Bản đã đi một chặng đường dài 100 năm hình thành và phát triển. Và khi nhắc đến hoạt hình Nhật Bản, người ta sẽ nhớ ngay đến cái tên anime, một thuật ngữ riêng chỉ dành cho những bộ phim của người Nhật và do người Nhật thực hiện.

Trải qua hành trình 100 năm, giờ đây phim hoạt hình Nhật Bản đã có một chỗ đứng vững chắc trong lòng người hâm mộ bên cạnh những tên tuổi lớn của thế giới. Từ khi ra đời đến nay đã có rất nhiều bộ phim hoạt hình được giới thiệu và để lại dư âm lớn đối với người xem. Cùng điểm qua một số bộ phim hoạt hình đỉnh cao của người Nhật để thấy anime đã phát triển lớn mạnh và có những thay đổi như thế nào sau 100 năm. 

Grave of Fireflies (Takahata Isao, 1988)

Grave of Fireflies hay còn gọi là Mộ đom đóm là một bộ phim hoạt hình đến từ hãng Ghibl do đạo diễn Takahata Isao thực hiện. Bộ phim dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Nosaka Akiyuki. Tiểu thuyết này vốn được tác giả viết dưới dạng bán tự truyện như một lời xin lỗi gửi đến người em gái của mình.

Mộ đom đóm phản ánh phần nào sự tàn khốc và đau thương của nước Nhật giai đoạn cuối Thế chiến thứ hai. Seita và Setsuko là hai anh em trong câu chuyện của Mộ đom đóm. Cuộc sống hai anh em gặp nhiều bi thương khi mẹ qua đời tại nơi thành phố đã từng hứng chịu hàng nghìn quả bom của quân đội Mỹ. Sau đó, hai anh em chuyển đến Nishinomiya sống cùng với dì một thời gian trước khi rời đi và sống tại một căn hầm trú bom nhỏ bị bỏ hoang gần cái hồ cách nhà chúng khi ở cùng mẹ không xa. Cuộc sống của hai đứa nhỏ trôi qua từng ngày với những bữa ăn là những thứ chúng kiếm được như rau hay bất cứ thức ăn nào có thể kiếm được, thậm chí là ăn cắp. Tuy nhiên, đến cuối cùng, cái chết vì đau đớn và đói rét của Seita là kết thúc của câu chuyện.

Một kết thúc buồn đã lấy đi khá nhiều nước mắt của người xem. Không những vậy những cảnh quay nhẹ nhàng khiến cho người xem chìm vào dòng chảy của cuộc sống nước Nhật lúc bấy giờ, làm họ đồng cảm với những gì mà nhân vật chính phải đối mặt. Các nhà phê bình phim cho rằng Mộ đom đóm chính là một trong những bộ phim phản chiến mạnh mẽ nhất. Đặc biệt, nhà nghiên cứu lịch sử hoạt hình Ernest Rister đã nhận xét “Đây là bộ phim hoạt hình nhân văn nhất mà tôi được xem. 

Spirited Away (Miyazaki Hayao, 2001)

Nhắc đến hoạt hình Nhật Bản, chắc hẳn Spirited Away là một cái tên được nhớ đến nhiều nhất. Bởi, Spirited Away chính là bộ phim hoạt hình đã đưa anime Nhật vươn ra thế giới, tạo một cú hích mạnh cho sự phát triển của anime trong ngành công nghiệp phim hoạt hình.

Spirited Away được khán giả Việt biết đến với tên gọi Cuộc phiêu lưu của Chihiro vào vùng đất linh hồn. Đây là một tác phẩm hoạt hình do hãng Ghibli sản xuất và đạo diễn bởi nhà làm phim hoạt hình kỳ cựu Hayao Miyazaki. Với việc giành được giải Oscar năm 2003 cho Phim hoạt hình hay nhất, Spirited Away thật sự đã khiến nhiều hãng hoạt hình trên thế giới ngạc nhiên với thành công này. Một hãng phim hoạt hình nhỏ như Ghibli lúc bấy giờ có thể đánh bại được Disney, Pixar để giành giải thưởng cao nhất ở hạng mục phim hoạt hình trong lễ trao giải danh giá của điện ảnh thế giới. Không những vậy, giai đoạn tiền Oscar, Spirited Away cũng giành được khá nhiều giải thưởng uy tín. Đặc biệt, Spirited Away đã trở thành bộ phim hoạt hình nội địa ăn khách nhất tại Nhật Bản mà chưa một bộ phim nào có thể soán ngôi. 

Spirited Away gửi gắm những bài học giá trị sâu sắc đến giới trẻ về ô nhiễm môi trường, sự bóc lột sức lao động, xâm phạm trẻ em và hơn hết là lòng hiếu thảo, tình người của các nhân vật trong phim. Bộ phim không chỉ đưa Ghibli trở thành một trong những hãng sản xuất phim hoạt hình nổi tiếng thế giới mà còn góp phần đưa anime lan rộng trên thế giới. 

Howl’s Moving Castle (Hayao Miyazaki, 2004)

Howl’s Moving Castle hay Tòa lâu đài di động của Howl là bộ phim hoạt hình tiếp theo mà Hayao Miyazaki thực hiện sau Spirited Away. Bộ phim được thực hiện dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Diana Wynne Jones. Howl’s Moving Castle nói về cô nàng Sophie và cuộc gặp gỡ vô tình với phù thủy Howl’s đã mở ra nhiều câu chuyện thú vị khác. Bộ phim được đánh giá là một trong những phim hoạt hình có nét vẽ đẹp nhất của Ghibli. Tuy vậy, Howl’s Moving Castle vẫn không thể đánh bại được thành tích mà Spirited Away đã đạt được, dù nhận được đề cử Oscar năm 2006. 

Song, những thành công mà Howl’s Moving Castle đã làm được không thể chối bỏ như doanh thu đạt được là 231,7 triệu USD trên toàn thế giới và trở thành một trong những phim thương mại Nhật thành công nhất trong lịch sử. Không dừng lại ở đó, bộ phim còn được đạo diễn Pete Docter của Pixar chuyển thể sang tiếng Anh và công chiếu tại Bắc Mỹ. 

5 Centimeters Per Second (Makoto Shinkai, 2007)

5 Centimeters Per Second là một bộ phim hoạt hình đến từ hãng phim CoMix Wave và do đạo diễn Makoto Shinkai thực hiện. Với sự đón nhận của khán giả, đạo diễn Makoto Shinkai đã thực hiện chuyển thể bộ phim thành tiểu thuyết và được phát hành vào cuối năm 2007. Không chỉ vậy, bộ phim còn được chuyển thể sang phiên bản manga và đăng trên tạp chí từ năm 2010-2011. Tại Lễ trao giải điện ảnh châu Á Thái Bình Dương năm 2007, bộ phim đã giành được giải Phim hoạt hình xuất sắc nhất. Ngoài ra, 5 Centimeters Per Second còn nhận được giải Bạch kim cho Phim có hình ảnh và hiệu ứng xuất sắc nhất tại Liên hoan phim chủ đề tương lai. 

5 Centimeters Per Second xoay quanh câu chuyện tình buồn của nhân vật chính Takaki Tono. Cảnh kết phim là khoảng khắc Takaki gặp lại người con gái mà anh yêu nhưng lại bị ngăn cách bởi đoàn tàu xe lửa. Chính cái kết này đã để lại nhiều tranh cãi cũng như tiếc nuối cho người yêu phim hoạt hình thế giới.

From Up on Poppy Hill (Goro Miyazaki, 2011)

From Up on Poppy Hill là bộ phim hoạt hình thứ 2 của Gouro Miyazaki, con trai của đạo diễn huyền thoại Hayao Miyazaki. Bộ phim chính là kết quả chứng minh cho tài năng của đạo diễn Gouro Miyazaki sau thất bại thảm hại của Tales from Earthsea. Đồng thời, From Up on Poppy Hill còn cho thấy Ghibli không chỉ thành công với thể loại thần tiên, những phép màu huyền bí và mang hơi hướm cổ tích mà còn có thể kể chuyện lịch sử, xã hội bằng các nhân vật hoạt hình. 

Không chỉ là tên gọi hấp dẫn From Up on Poppy Hill hay còn gọi là Từ ngọn đồi hoa mỹ nhân, bộ phim còn mang đến cho khán giả một câu chuyện tình cảm đáng yêu của nhân vật chính. Với bối cảnh nước Nhật những năm 60, người xem có thể thấy được thời kỳ lịch sử đáng nhớ của người dân Nhật khi họ vừa bước qua một cuộc chiến tranh tàn khốc và thời kỳ hậu chiến đầy biến động. Cùng với đó, người xem sẽ đi qua những cảm xúc khác nhau qua từng chuyển biến của phim. Từ sự lãng mạn của đôi nhân vật chính đến giây phút nghi vấn về mối quan hệ của hai người có thực sự là anh em hay không. 

A letter to Momo (Hirouki Okiyura, 2011)

Một bộ phim hoạt hình khác của Nhật đã lấy nước mắt của người xem từ những câu chuyện cảm động trong A letter to Momo. Bộ phim kể về câu chuyện của cô bé Momo cùng mẹ chuyển từ Tokyo đến sống trên một hòn đảo nhỏ. Chứa đựng trong tâm hồn cô gái bé nhỏ là sự hối hận khi cãi nhau với cha vào lần gặp cuối cùng trước khi ông mất. Song, sự xuất hiện của 3 người bạn đặc biệt ngay trên hòn đảo nhỏ này đã khiến Momo dũng cảm đối mặt với thế giới và tìm ra bí mật đằng sau bức thư mà cha đã gửi cho cô bé “Gửi Momo”. 

Với nét hài hước của hoạt hình Mỹ hòa quyện trong tinh thần nhân đạo của người Nhật, bộ phim đã tạo ra sự đặc biệt và được dịch ra nhiều thứ tiếng cũng như công chiếu ở nhiều nước trên thế giới. Trong Liên hoan Nghệ thuật Truyền thông Nhật Bản năm 2011, A letter to Momo đã nhận được giải xuất sắc cho hạng mục anime. 

The Wind Rises (Miyazaki Hayao, 2013)

Miyazaki Hayao không hổ danh là một trong những đạo diễn hoạt hình huyền thoại của Nhật Bản khi ông có rất nhiều bộ phim kinh điển. Ngoài Spirited Away, The Wind Rises hay còn gọi là Gió Nổi là một trong những anime xuất sắc của Nhật. Không chỉ đạt doanh thu cao nhất Nhật Bản năm 2013, The Wind Rises còn nhận được giải Phim hoạt hình hay nhất do Viện Hàn lâm Nhật Bản trao tặng. Đồng thời, The Wind Rises còn nhận được đề cử Oscar cho hạng mục Phim hoạt hình hay nhất,  đề cử giải Qủa cầu vàng cho Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. 

The Wind Rise kể về anh chàng Jiro có niềm yêu thích mãnh liệt với không trung và khao khát được lái máy bay chinh phục bầu trời. Tuy nhiên, Jiro không thể thực hiện được ước mơ đó do câu bị cận nặng. Song, Jiro không dễ dàng khuất phục và từ bỏ ước mơ của mình. Jiro đã vượt qua bao khó khăn để trở thành một kỹ sự thiết kế máy bay chiến đấu và gặp được Naoko, cô gái dành riêng cho Jiro. 

Hiền Đăng tổng hợp

>>> Tiếp theo: 100 năm hoạt hình Nhật Bản: Những đạo diễn hoạt hình lừng danh của anime Nhật