Không thể phủ nhận tầm quan trọng của đường nét trong nghệ thuật. Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật. Bạn có thể nghĩ rằng chúng cũng chỉ là đường nét thôi mà và trên thực tế, đường nét được từ điển Merriam Webster định nghĩa như sau: “nét vẽ dài và hẹp: chẳng hạn như nét vẽ (bằng bút chì) tạo thành một phần thiết kế khác biệt với bóng đổ và màu sắc của bức tranh”. Nó khiến người ta hiểu rằng đường nét chỉ là dấu hiệu xác định hoặc đường bao ngoài chủ thể trong khi thực tế còn nhiều hơn thế nữa. Nếu bạn hỏi họa sĩ hoặc giáo viên mỹ thuật, họ sẽ liệt kê cho bạn thấy hàng chục kiểu đường nét khác nhau. Trong bài viết này, CMA sẽ thu hẹp phạm vi đề cập xuống còn một vài kiểu đường nét mà thôi.

Xem thêm

Bí Quyết Vẽ Line Art Cho Người Mới Bắt Đầu

10 Thủ Thuật Đơn Giản Giúp Nâng Cao Kỹ Năng Vẽ Line Art

Độ dày đường nét

Độ dày đường nét (line weight) ám chỉ độ dày mảnh của đường nét. Chủ thể có khối lượng càng lớn, đường nét càng dày. Hoặc nét mảnh bên hông chủ thể giúp xác định nguồn sáng. Trong trường hợp này, phía đối diện của chủ thể sẽ có nét dày, cho biết mặt này nằm trong bóng tối như minh họa trong hình vẽ quả táo dưới đây.

Nét mảnh cho thấy ánh sáng đến từ đâu.

Nét dày cho thấy vùng bóng tối.

Ngoài ra, nét dày còn giúp xác định vật nặng hoặc mặt dưới của chủ thể.

Trên thực tế, thế giới xung quanh chúng ta không giống như một cuốn sách tô màu với đường bao ngoài mọi chủ thể cho dù bộ não chúng ta cảm nhận sự vật theo cách đó. Ví dụ rõ nét nhất về điều này là những vật thể có cạnh thẳng như cửa ra vào, kệ sách, cạnh bàn,… Loại bản vẽ quyết định kiểu đường nét bạn sử dụng. Ví dụ, họa sĩ truyện tranh sử dụng nhiều kiểu đường nét khác nhau trong khi họa sĩ vẽ tranh duy thực (photorealistic) sử dụng rất ít đường nét thực tế.

Đường nét ẩn

Về cơ bản, đường nét ẩn (implied line) là đường nét thiếu nét. Lấy ví dụ về đường đứt nét. Bộ não bạn biết rằng đường nét vẫn liên tục dù cho có khoảng trống giữa các đường gạch ngang. Hoặc trong hình trên, vai và hông của Wonder Woman bị thiếu nét, cho thấy ánh sáng xuất phát từ hướng đó. Tuy nhiên, bộ não bạn không đi đến kết luận rằng cô ấy không có vai và hông. Thay vào đó, nó sẽ lấp đầy chỗ trống bằng đường nét ẩn và tạo hình ảnh hoàn chỉnh.

Những bức vẽ chì theo lối duy thực sử dụng rất ít đường nét thực tế. Hầu hết đường nét trong bức vẽ là đường ranh giới giữa sáng và tối, đường nét ẩn. Trên thực tế, đầu bút chì không di chuyển theo mô hình tuyến tính mà theo hình tròn. Chuyển động tròn giúp tránh đường nét thực tế, góp phần tăng thêm tính chân thực cho bức vẽ.

Hình học, hữu cơ và tạo dáng

Đúng như tên gọi, đường nét hình học (geometric lines) tạo ra các dạng hình học “nhân tạo.” Hãy nghĩ đến hình dạng của các công trình kiến trúc, đồ nội thất, kệ sách, TV, thiết bị điện tử,…

Đường nét hữu cơ (organic line) thì ngược lại. Sự vật trong thiên nhiên thường không tạo ra đường nét hình học cứng nhắc, có cấu trúc. Chúng mềm mại hơn, lượn sóng, và không có cấu trúc. Nhiều người cho rằng thiên nhiên tạo ra nhiều dạng hình học như tinh thể, họa tiết trên lông vũ, vỏ sò, lá cây,… Những đường nét mơ hồ, không đều, hoặc vô định hình đều được xem là đường nét hữu cơ.

Vẽ dáng điệu

Đường nét tạo dáng (gestural line) thường là nét vẽ nhanh nắm bắt dáng điệu hoặc chuyển động của chủ thể. Bản phác thảo trên là ví dụ tiêu biểu về vẽ dáng điệu (gesture drawing). Chi tiết trong mỗi bức vẽ tuy ở mức tối thiểu, song vẫn đủ sức chuyển tải. Đường trục dáng được sử dụng để truyền tải thông tin đến người xem. Trong lớp học vẽ, học viên chỉ có khoảng thời gian nhất định (30 giây, 1 phút, 2 phút, hoặc 5 phút) để nắm bắt từng chuyển động, dáng điệu của cơ thể người. Vì vậy, trọng tâm không phải là chi tiết mà là chuyển động tổng thể. Đường trục dáng được áp dụng cho mọi chủ thể, chứ không riêng gì con người.

Kết luận

Đường nét đóng vai trò quan trọng trong nghệ thuật. Hầu hết những ai mới học vẽ đều sử dụng đường nét sai cách. Họ chưa đi sâu vào tìm hiểu cách đi nét của họa sĩ, các sắc thái của đường nét (đường nét thực tế, đường nét ẩn,…) mà đã vội chán nản, bỏ cuộc. Bằng cách thừa nhận tầm quan trọng của đường nét trong nghệ thuật… trong tác phẩm của bạn… bạn dần biết cách sử dụng chúng. Thông qua thực hành với nhiều công cụ khác nhau, bạn bắt đầu nắm vững cách sử dụng đường nét. Nếu sử dụng bút chì, bạn có làm được nhiều hơn chỉ với đầu bút hay không? Hay bạn đang bỏ lỡ đường nét mềm mại chỉ đạt được qua sử dụng cạnh bút?

Bên cạnh kỹ năng, thực hành và thử nghiệm cũng rất quan trọng. Nếu phớt lờ nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật, chẳng hạn như tầm quan trọng của đường nét trong nghệ thuật, bạn sẽ không chỉ “mù tịt” về các nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật, mà còn làm hại đến chính tác phẩm của mình.

Đừng ngại đặt câu hỏi với CMA nếu bạn vẫn còn thắc mắc về tầm quan trọng của đường nét trong nghệ thuật.

CMA luôn sẵn sàng hỗ trợ và giải đáp thắc mắc của bạn.

Nguồn: MNaitoDesigns

Dịch: Toàn Vũ