Khoảng 8 năm trước, khi Theodore Ushev bắt đầu đọc tác phẩm nổi tiếng của tác giả người Bulgaria – Georgi Gospodinov, mang tên The Physics of Sorrow ông dường như không thể rời mắt khỏi quyển sách. Vị đạo diễn hoạt hình xuất sắc này, người từng nhận được đề cử Oscar cho phim ngắn Blind Vaysha năm 2016, đã đọc cuốn sách trong một đêm, ông cảm thấy tác phẩm như đang kể lại câu chuyện của thế hệ ông.
”Tôi đã lên ý tưởng để dựng lại câu chuyện đó bằng phiên bản hoạt hình, vì vậy tôi lập tức liên lạc với nhà văn”. “Mọi thứ đã thay đổi vào thời điểm đó”, đạo diễn chia sẻ. “Một trong những điều tôi yêu thích ở quyển sách là nó nói về hộp thời gian – nơi chôn giữ những vật thể lạ, linh tinh trong thế kỷ 20, để mọi người trong tương lai có thể hiểu chúng ta đã sống thế nào.”
Ushev mất nhiều năm thực hiện lại câu chuyện bằng phim hoạt hình dài 27 phút – một bộ sưu tập các hình ảnh đặc biệt với lời kể của Rossif, Donald Sutherland và Xavier Dolan (cho phiên bản tiếng Pháp). Được mệnh danh là một kiệt tác và tác phẩm mang tính cá nhân nhất của ông cho đến nay, The Physics of Sorrow đã dành chiến thắng giải Phim hoạt hình hay nhất Canada tại Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Ottawa năm nay, và là một trong những ứng cử viên mạnh nhất trong cuộc đua Oscar hoạt hình ngắn hay nhất của năm.
Trong phim, lời kể đầu tiên là ký ức về một người đàn ông lớn lên ở Bulgaria trong những năm 1970 và cố tìm ra ý nghĩa cuộc sống mới của mình ở Canada. Bộ phim cũng nổi bật nhờ kỹ thuật hoạt hình độc đáo. Đạo diễn đã chọn sử dụng cách vẽ sáp màu trên sáp ong được tẩy trắng nhẹ, trộn với những bột màu trên giấy.
”Tôi đã dùng công thức cũ của cha truyền lại cho tôi”, đạo diễn Ushev giải thích. ”Tôi làm cho sáp nóng đến mức hóa lỏng, như thế tôi sẽ thay đổi được sự chuyển động và màu sắc. Về mặt vật lý nó đòi hỏi rất nhiều yêu cầu. Bạn phải sơn thật nhanh vì sáp nóng rất dễ nguội. Bạn không bao giờ biết sáp ong sẽ tan chảy bao nhiêu và bạn phải sử dụng cả hai tay. ”
Bôi sáp để “hoài niệm”
”Ban đầu, tôi chỉ có thể cố gắng làm mỗi ngày một giây cho bộ phim hoạt hình”, Ush Ushev kể lại. ”Nhưng dần khá hơn, đôi khi tôi có thể làm sáu giây một ngày. Bạn không thể làm việc tám giờ một ngày, vì mùi sáp ong sẽ ”lấp đầy” mũi bạn. Tuy nhiên thực tế tôi cũng yêu thích việc phạm sai lầm khi vẽ. Hoạt hình không hoàn hảo. Hình ảnh hóa lỏng đôi khi bị hỏng, vì vậy thi thoảng mọi thứ bị nhòe và hình ảnh không sắc nét. Nó giống như ký ức và cách bạn nhớ những thứ diễn ra trong cuộc sống này.”
Đạo diễn nói rằng ông đã chọn phương pháp vẽ sáp màu vì hộp thời gian đầu tiên là lăng mộ và quan tài của Ai Cập. ”Vẽ sáp màu là kỹ thuật vẽ tranh lâu đời nhất do người Hy Lạp phát minh. Nó chủ yếu được người Ai Cập sử dụng để vẽ chân dung người chết trên quan tài bằng đá, vì vậy họ có thể lưu giữ kí ức về người được chôn cất qua nhiều thế kỉ. Những bức chân dung đó vẫn còn nguyên và chúng trông giống như mới được vẽ hôm qua. Tôi muốn tạo ra một quan tài bằng đá cho thế hệ của mình.”
Khi được hỏi có bao nhiêu nội dung là tự truyện, Ushev trả lời, ”Những gì tôi sử dụng từ cuốn sách là phong cách của tác phẩm”. ”Nội dung không hoàn toàn là tự truyện, nhưng tôi có sử dụng chất liệu từ cuộc sống của tôi cũng như của cha tôi, con gái tôi và những người bạn. Tôi muốn sử dụng các nhân vật để kể câu chuyện mà tôi muốn kể. Tôi muốn bộ phim tựa như một mê cung, bạn cần 26 phút để tìm lối thoát. Bạn mở cửa ngay từ những phút đầu, vì vậy bạn cũng có thể đóng chúng trong những giây tiếp theo.”
Giọng nói của một thế hệ
Ushev chia sẻ, thế hệ của ông đã phải đối mặt với nhiều thất vọng. ”Chúng tôi bắt đầu cuộc sống của mình ở thời điểm cực kỳ tốt, chúng tôi có rất nhiều hy vọng và ước mơ, nhưng chúng tôi đã không thể làm cho thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn.”
Nhìn lại thành công của Blind Vaysha, phim hoạt hình ngắn cũng dựa trên một câu chuyện của Georgi Gospodinov, Ushev cho biết ông rất vui vì đã làm được một điều gì đó khác biệt. ”Cuộc sống của tôi đã thay đổi sau khi được đề cử Oscar”, ông nói. “Nhưng nhiều người cố gắng lặp lại thành công của họ sau khi được công nhận. Mục tiêu của tôi là làm một cái gì đó hoàn toàn khác, cả về cách thiết kế và câu chuyện. May mắn thay, bộ phim đã được chào đón ở các liên hoan chúng tôi gửi đến, và mọi người nói với tôi rằng đó là công việc tốt nhất của tôi cho đến nay, một kiệt tác của tôi!”
Tuổi thơ của Ushev cũng gắn liền với những bộ phim hoạt hình Mickey Mouse, Tom và Jerry và Pink Panther trên truyền hình Serbia. Những anh hùng trong ngành hoạt hình của ông là các tên tuổi như Yuri Norstein, Jiří Trnka và Oskar Fischinger.
Khi đề cập về ngành công nghiệp sáng tạo này, ông chia sẻ: ”Nó là phương tiện truyền đạt hoàn hảo. Tất nhiên, ngày càng khó để các nhà làm phim hoạt hình được chú ý, điều đó đồng nghĩa bạn phải làm những bộ phim hay hơn, kể những câu chuyện hay hơn. Tôi bắt đầu sự nghiệp với công việc thiết kế đồ họa và tôi ghét làm việc với khách hàng. Tôi muốn làm hoạt hình theo cách tôi muốn, và điều đó thật khó khăn. Nhưng điều quan trọng nhất là phải có ý chí và sức chịu đựng. Hãy kiên trì. Ngay cả khi thất bại, bạn vẫn phải tiếp tục làm. Thành phẩm tệ nhất vẫn tốt hơn còn dang dở. Hãy nhảy vào dự án tiếp theo ngay lập tức. Đó là những gì tôi làm. Tôi đã có sẵn kịch bản cho tác phẩm tiếp theo, và hứa hẹn sẽ là một bộ phim dài”!
*Nguồn: Animation Magazine
*Biên dịch: Mita
