Họa sĩ Hokusai Katsuhika (1760 – 1849) là người đầu tiên nghĩ ra thuật ngữ “manga”. Ông là tác giả của một trong những bức tranh mộc bản nổi tiếng mang đậm phong cách nghệ thuật Nhật Bản, The Great Wave off Konnagawa (tạm dịch là “Cơn sóng lớn từ Konnagawa). Bức tranh miêu tả những con sóng cuộn đang đe dọa ngư dân Nhật Bản với dãy núi Phú Sĩ ẩn hiện phía xa xa.

The Great Wave off Konnagawa (Ảnh: Internet)

Hokusai là họa sĩ bậc thầy về nghệ thuật với khả năng phác họa con người và cảnh vật chỉ bằng vài đường nét lả lướt. Khoảng năm 1815, ông cho ra đời tuyển tập tranh manga (có nghĩa là “tranh ảnh kỳ dị”). Tuyển tập tranh này cộng với sự ưa chuộng tranh mộc bản ukiyo-e đã tạo thành nền tảng to lớn cho các loại hình nghệ thuật khác nhau (Schodt, 1983).

Tranh mộc bản (Ảnh: Internet)

Vào đầu thế kỷ 18, hàng ngàn cuốn sách tranh Toba-e (đặt theo tên họa sĩ huyền thoại Toba, tác giả của Chơju Giga) được tung ra bán tại khu vực ngoại vi Osaka. Chẳng bao lâu sau, kibyoshi, hay còn gọi là “sách bìa vàng”, ra đời. Đây là những sách có cốt truyện được lấy từ sách truyện ngụ ngôn dành cho thiếu nhi, mặc dù câu chuyện rõ ràng là dành cho người lớn. Kibyoshi là những câu chuyện kể hàng ngày về cuộc sống thị thành, thường mang tính châm biếm, nên hay bị chính quyền Tokugawa ngăn cấm gắt gao (Schodt, 1983).

Mở cửa giao thương với phương Tây

Vài năm sau khi Hokusai qua đời, một biến cố trọng đại đã xảy ra, làm thay đổi nước Nhật mãi mãi. Năm 1853, hạm đội tàu chiến Hoa Kỳ do phó đề đốc Matthew Perry cầm đầu đổ bộ lên bờ biển Nhật Bản với mục đích gây sức ép chính trị, buộc chính quyền Nhật Bản phải mở cửa các thương cảng để giao thương với phương Tây.

Kể từ ngày đó cho đến đầu thế kỷ 19, văn hóa Nhật rơi vào tình trạng hỗn loạn. Xã hội lâm cảnh nội chiến chính trị và văn hóa giữa phe mong muốn duy trì truyền thống Nhật Bản bằng mọi giá với phe hăng hái đi theo đường lối giao thương với phương Tây.

Sự chia rẽ văn hóa dẫn đến những thay đổi đột ngột và mãnh liệt, nhất là khi Nhật Bản đang cố gắng bắt kịp công nghệ phương Tây để giữ vững vị thế cường quốc trong khu vực. Giai đoạn lịch sử từ thời kỳ Tokugawa (1600 – 1867) đến thời kỳ Meiji (1868 – 1912) được lấy làm bối cảnh cho muôn vàn câu chuyện về lịch sử Nhật Bản, và có lẽ nổi tiếng nhất là cuộc đối đầu giữa Nhật hoàng với tầng lớp samurai.

Comic Media Academy – Trường dạy vẽ truyện tranh tại TPHCM

Theo Robin E. Brenner